Cukrzyca ciążowa – przyczyny, objawy i powikłania 

Na cukrzycę ciążową cierpi coraz więcej pacjentek. Z tego artykułu dowiesz się jakie jest pochodzenie cukrzycy ciążowej, dlaczego monitorowanie glukozy jest ważne oraz czy dieta cukrzycowa ma sens. 

Spis treści:

1. Diagnoza cukrzycy ciążowej
2. Badania w kierunku cukrzycy ciążowej
3. Wysoka insulina a ciąża
4. Przyczyny cukrzycy ciążowej – czyli skąd bierze się cukrzyca ciążowa?
5. Objawy cukrzycy ciążowej
6. Powikłania cukrzycy ciążowej 

Diagnoza cukrzycy ciążowej

Cukrzyca ciążowa to zaburzenia tolerancji glukozy ujawniające się w trakcie trwania ciąży. Większość kobiet mierzy się wtedy z tym problemem po raz pierwszy w życiu, chociaż mogą być w tej grupie ciężarne, które miały cukrzycę wcześniej, ale nie wiedziały o niej. Ten typ zaburzeń obserwuje się najczęściej u kobiet z zaburzoną endogenną produkcją insuliny lub mierzących się z insulinoopornością przed zajściem w ciążę.

Jaka jest różnica między cukrzycą ciążową a przedciążową? Diagnoza cukrzycy ciążowej opiera się o stwierdzenie podwyższonego poziomu cukru poprzez wykonanie oznaczenie stężenia glukozy oraz wywiad z pacjentką. Jak sama nazwa wskazuje cukrzyca w ciąży prawdopodobnie nie występowała przed ciążą. Z tego samego powodu cofanie się cukrzycy ciążowej jest możliwe. Przedciążowa cukrzyca, to inaczej cukrzyca typu I lub II, która może dotyczyć zarówno kobiety jak i mężczyzn. 

Pamiętaj, że diagnozowanie cukrzycy w ciąży, to rola lekarza ginekologa, który może Ci zasugerować wizytę u innego specjalisty np. diabetologa lub dietetyka, który szczegółowo omówi z Tobą postępowanie przy cukrzycy ciążowej. 

Badania w kierunku cukrzycy ciążowej

Jak zdiagnozować cukrzycę ciążową? W okresie planowania ciąży oraz w ciąży ważne jest, aby starać się utrzymać normy glikemii na czczo i po posiłkach w widełkach:

• na czczo: 70–90 mg/dl (3,9–5,0 mmol/l),
• w 1. godzinie po rozpoczęciu posiłku: < 140 mg/dl (< 7,8 mmol/l) – osiągając maksymalną glikemię,
• między godziną 2.00 a 4.00 > 70–90 mg/dl (> 3,9–5,0 mmol/l).

Parametrem, który pozwala monitorować glikemię z ostatnich 3 miesięcy, jest wskaźnik hemoglobiny glikowanej. Kontrola stężenia glukozy powinna wynosić w:

• I trymestrze ciąży < 6,5% – wtedy ryzyko wad rozwojowych płodu jest najmniejsze, 
• kolejnych trymestrach ciąży< 6 %.

Oznaczenie poziomu glukozy i test obciążenia glukozą zazwyczaj odbywa się między 24 a 28 tygodniem ciąży. Jeśli Twój lekarz podejrzewa zagrożenie cukrzycy ciążowej, to może zasugerować indywidualny tok badań lub samodzielną kontrolę glikemii. 

Wysoka insulina a ciąża

Hiperinsulinemia jest czynnikiem wpływającym na przyspieszony przyrost tkanki tłuszczowej u ciężarnej, zwłaszcza w przypadku stosowania diety wysokoenergetycznej. Zwiększenie tkanki tłuszczowej doprowadza do zaburzeń przemiany glukozy, m.in.poprzez jej zwiększoną produkcję w organizmie (zachodzi intensywny proces glukoneogenezy). Ostatecznie, nadmierna masa ciała, obecna już przed zajściem w ciążę, przyspiesza rozwój cukrzycy ciążowej. Obecności cukrzycy ciążowej często towarzyszy:

• niewydolność nerek z białkomoczem, 
• nadciśnienie tętnicze krwi,
• niedokrwistość,
• zakażenia dróg moczowych.

Przyczyny cukrzycy ciążowej – czyli skąd się bierze cukrzyca ciążowa?

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne opracowało czynniki zagrożenia cukrzycy ciążowej. Niebezpieczeństwo cukrzycy ciążowej zwiększa się jeśli:

• miałaś cukrzycę ciążową w poprzednich ciążach, 
• masz nadwagę lub otyłość, 
• skończyłaś 35 lat, 
• urodziłaś dziecko o masie ciała > 4000 g, 
• masz nadciśnienie tętnicze, 
• masz PCOS (zespół policystycznych jajników),
• urodziłaś dziecko z wadą rozwojową, 
• w Twoje rodzinie występuje cukrzyca typu II. 

Jesteś występują u Ciebie czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej i planujesz macierzyństwo, to warto już teraz przygotować się do tej roli. W dalszej części artykułu przeczytasz wskazówki dietetyczne dotyczące profilaktyki wystąpienia cukrzycy ciążowej. 

Skąd się bierze cukrzyca ciążowa? Insulinooporność, w czasie ciąży, jest pewnego rodzaju naturalną adaptacją metabolizmu matki, która ma służyć zaspokojeniu potrzeb energetycznych płodu. Dzięki temu zmniejsza się wykorzystanie glukozy, jako źródła energii, przez ciężarnę, umożliwiając tym samym wykorzystanie jej przez rozwijający się organizm dziecka. W efekcie tego u kobiet w czasie ciąży dochodzi do wykształcenia się tzw. mechanizmu „przyspieszonego głodowania”, spowodowanego wzrostem zapotrzebowania na glukozę. Zaburzenia w tych procesach leżą u podstaw rozwoju cukrzycy ciążowej.

Komórki naszego organizmu mogą różnie reagować na insulinę. Mogą się, na kontakt z nią chętnie “otwierać” i” wpuszczać”, do środka cząsteczki glukozy, z których produkowana jest energia. Może być też ten kontakt zaburzony – mówimy wtedy często o “zepsutym zamku do drzwi”, w którym to insulina “naciska” na komórkę, aby ta się otworzyła – ale ta zupełnie na to nie reaguje – tak jakby jej zupełnie “nie widziała”. Taka nieprawidłowa odpowiedź tkanek na działanie insuliny powoduje wzmożony proces syntezy tego hormonu (który ma na celu przełamać ten opór – stąd mówimy o insulinooOPORności), prowadząc do hiperinsulinemii. 

Powodów tego oporu może być wiele, m.in.:

• zbyt wysoka kaloryczność diety, 
• dieta bogata w węglowodany i cukry prost,
• duża ilość niezdrowego tłuszczu w diecie.

Objawy cukrzycy w ciąży

Objawy cukrzycy w ciąży zazwyczaj nie są odczuwalne, ale jej wczesne rozpoznanie jest ważne, ponieważ może powodować szereg powikłań zarówno u matki jak i jej dziecka. Szacuje się, że może dotyczyć nawet 14% wszystkich ciężarnych i odsetek ten, z rok na rok, rośnie.

Postępowania przy cukrzycy ciążowej zależy od jej klasy: 

• G1 – dla uzyskania normoglikemii wystarcza stosowanie leczenia dietetycznego i samokontrola glikemii,
• G2 – dla uzyskania normoglikemii stosowane jest leczenie dietą i insuliną (leki cukrzycowe).

Zmiany w gospodarce hormonalnej, towarzyszące ciąży, w dużym stopniu przyczyniają się do rozwoju zaburzeń w gospodarce węglowodanowej. Wydzielany w dużych ilościach laktogen łożyskowy, wraz z podwyższonymi wartościami innych hormonów, takich jak:

• estrogeny, 
• progestageny,
• kortyzol, 

sprzyjają rozwojowi insulinooporności, zwłaszcza w II i III trymestrze ciąży. Insulinooporność w ciąży nasila się z każdym tygodniem jej przebiegu, aż do porodu i jest to zjawisko całkowicie naturalne.

Powikłania cukrzycy ciążowej

Rozwijający się w łonie matki płód jest bardzo wrażliwy na zbyt wysokie lub zbyt niskie stężenia glukozy w jej organizmie, dlatego ważne, aby ważne jest wyrównanie cukrzycy w organizmie matki, co warunkuje prawidłowy rozwój płodu. Jakie mogą skutki cukrzycy ciążowej? 

Głównym powikłaniem cukrzycy ciążowej jest makrosomia płodu – czyli waga urodzeniowa przekraczająca 4200g. To może powodować urazy okołoporodowe dziecka oraz częstsze skierowania na zakończenia ciąży metodą cesarskiego cięcia. Skutki cukrzycy ciążowej mogą bezpośrednio zagrażać życiu dziecka, jak również być przyczyną:

• przedwczesnego porodu, 
• niedotlenienie,
• wad rozwojowych.

Ważnym powikłaniem cukrzycy ciążowej jest zachwianie rozwoju psychofizycznego dziecka (zarówno psychosomatycznego, jak i intelektualnego, wynikających często z zaburzeń koncentracji oraz słuchu), objawiającego się już we wczesnym dzieciństwie. Przyczynia się do tego:

• bezobjawowa hipoglikemia poporodowa, 
• liczne urazy okołoporodowe,
• wcześniactwo.

Niebezpieczeństwo cukrzycy ciążowej ma również wpływ na dalsze życie dziecka. Badania naukowe sugerują, że urodzenie dziecka przez matkę, która miała zdiagnozowaną cukrzycę w ciąży wiąże się z ryzykiem: 

• otyłości, 
• upośledzenia metabolizmu cukrów i ryzyko rozwoju insulinooporności 

czyli składowych zespołu metabolicznego w wieku młodzieńczym i wczesnoszkolnym. 

Zdarza się, że pacjentki mają obawy jak będzie wyglądać poród przy cukrzycy ciążowej. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników mówią, że cukrzyca przedciążowa i ciążowa pozwalają na poród siłami natury. Konieczne jest jednak, aby taki poród obył się w ośrodku mającym doświadczenie w prowadzeniu ciąży powikłanej cukrzycą oraz dysponującym oddziałem intensywnej opieki noworodkowej.

Pamiętaj, że rozpoznanie cukrzycy ciążowej, to nie wyrok. Dieta ciążowa i monitorowanie glukozy pod okiem specjalisty może zminimalizować ryzyko powikłań nieleczonej cukrzycy ciążowej.